جنبش اسلامی پاکستان (بررسی عوامل ناکامی در ایجاد نظام اسلامی)

کشور اسلامی پاکستان یکی از مهم ترین کشورهایی است که از دیرباز مهد پرورش جنبشهای فکری و اجتماعی اسلامی بوده و در دهه های اخیر در این عرصه رشد چشمگیری داشته است. ریشه دار بودن فرهنگ دینی و وجود عوامل تحریک کننده اعتقادی در منطقه، همراه با شکل گیری هویت ملی با عناصر ارزشی که در پی استقلال از هند به وجود آمد، بنیانهای باورهای دینی را در آنجا بیش از پیش تحکیم بخشیده است. اما با وجود سازوکارهای لازم در جهت رشد اسلامگرایی، تاکنون ساختار سیاسی حاکم بر کشور دگرگونیهای لازم در راستای حرکت اسلامگرایی را درخود پذیرا نگردیده است. بررسیهای دقیق نشانگر کاستی های چند در ساختار و استراتژی جنبش اسلامی این کشور است که موجب رشد واگرایی فرهنگی و سیاسی در داخل جنبش گردیده است. ساختار فرقه ای مانع از شکل گیری یک جبهه وسیع اسلامی و ملی که به بحران مشروعیت و خلا اقتدار قانونی پایان دهد، شده است. از طرف دیگر، فضای باز سیاسی، عامل همگرایی جنبش با نظام و در نتیجه سبب مشروعیت بخشی نظام غیردینی شده است. فعال شده دو عامل در درون و محیط جنبش اسلامی، زمینه را برای استمرار حاکمیت نظام غیردینی فراهم کرده اند. فرایند شرکت در قدرت، هضم شدن اسلامگرایان در سیستم را در پی داشته است. به نظر می رسد راه بیرون رفت از بحران کنونی در اصلاح ساختار فرقه ای و تغییر در استراتژی سیاسی نهفته باشد که این امر با ایجاد یک ساختار نوین سیاسی فراگیر که استراتژی فعالانه جذب نهاد مقتدر ارتش را در پی داشته باشد، امکان پذیر است. استراتژی تقویت و انسجام داخلی جنبش، همراه با جذب ارتش، می تواند خلا مشروعیت در کشور را پر نموده و یک نظام اسلامی با پایه های مستحکم را بوجود آورد. در غیر این صورت راهکار انتخاباتی نمی تواند ضمانتهای لازم برای تغییرات بنیادی در نظام را فراهم کند.